Heb je weleens gehad dat je het ene dacht en het andere deed? Dat je dacht nu ga ik tegen mijn manager/partner/vriend zeggen dat ik het niet meer pik, maar je vervolgens toch weer niet hebt geuit wat je wilde uiten? Pffff… het doet gewoon iets met je! Maar wat doet het precies, waarom en hoe verander je ongewenst gedrag? Je leest het in deze blog en zult zien hoe je in 4 fases kan veranderen.
Wat is gedrag?
Gedrag is een combinatie van bewuste en onbewuste handelingen die waarneembaar zijn voor anderen en jezelf. Het is dus iets wat je doet. Gedrag wordt beïnvloed door meerdere factoren. Denk aan omgeving (opvoeding, vrienden, cultuur), jijzelf (karaktereigenschappen, DNA, wat je hebt meegemaakt) hormoonhuishouding (bijv. veel testosteronaanmaak) en gezondheid (fysiek en mentaal).
Daarnaast is het ook bepalend wie je voor je hebt en of de situatie je aan iets doet denken/voelen. Doet een buurman je denken aan een lieve oom? Geheid dat je buurman bij jou een streepje voor heeft en je heb positiever benaderd. En die collega die zo ontiegelijk op een nare juf van vroeger lijkt? … daar zal je vast wat minder warm voor lopen.
Welke filterbril heb jij op?
Het begint met communicatie. Je hebt een zender – een boodschap – en een ontvanger. Naast woorden is er veel meer, onbewust, af te lezen van de lichaamstaal die iemand uitstraalt. Zit iemand in elkaar gedoken met de armen over elkaar dan lees jij daar als ontvanger iets aan af. Wat jij daar uit kan lezen, ligt aan jouw filterbril. Bijv. “ik laat haar maar met rust” of juist “oei daar zal vast iets aan de hand zijn, laat ik het vragen”. Twee hele andere antwoorden op eenzelfde situatie.
Het ligt aan de link van herinneringen die jij hebt met een soortgelijke situatie. En zo zijn wij allemaal ‘gekleurd’ in ons kijken. Soms door een roze bril (het zal vast wel goedkomen), soms door een zwarte (dit komt nooit meer goed.)
Waar kan je gedrag beïnvloeden?
Hier pak ik graag de cirkel van invloed bij. De enige waar jij echt invloed in gedrag op hebt, ben jijzelf. Dan heb je nog mensen die je goed kent waar je mogelijk kan adviseren. Jouw invloed op hun handelen is daarbij al een stuk minder dan de invloed die je bij jezelf hebt. Hoe vaak heb je zelf goedbedoeld advies niet opgevolgd? Precies. Dus hier heb je alleen invloed op jouw eigen gedrag. En daar weer buiten heb je alle invloeden waar jij geen invloed op hebt. Denk aan regen of oorlog in een ander land; daar heb je totaal geen invloed op.
Als je dit omdraait, kan je het ook als volgt zien: ik hoef mij niet druk te maken om de buitenste cirkel, want ik heb daar toch geen invloed op (scheelt weer een boel kopzorgen!). Voor de mensen die je goed kent geldt dat zij om advies kunnen vragen, maar voor de rest heb je daar ook geen invloed op hun gedrag in. Dus kijk dan naar waar jouw invloed ophoudt. En dan last but not least: jijzelf bent degene die jouw gedrag kan aanpassen. Hoe mooi is dat?!
Bekijk hier een filmpje met voorbeeld situatie over de cirkel van invloed.
Zo pak je namelijk regie over je eigen gedrag en is het daadwerkelijk mogelijk om op een langdurige manier te veranderen. Hoe minder je bewust bent van het gedrag en deze handelingen, hoe meer er op de automatische piloot gaat. Zie het als een wasprogramma dat je altijd instelt en wat werkt. Maar je kan niet voor alles hetzelfde programma gebruiken. Zo kan je jouw favoriete wollen trui wel op dit programma wassen, maar wel met het mogelijke gevolg dat deze krimpt en je hem niet meer aan kan. Daarom is het altijd goed om op het waslabel te kijken en dan een beslissing te maken zodat je het gewenste resultaat behaald.
Waarom zou ik willen veranderen?!
Je brein is ingesteld om jou veilig te houden en te beschermen. Alleen begrijpt het brein niet wat echt en nep is. Dus als jij ‘denkt’ dat je niet veilig bent, zal je brein dit als een noodsituatie zien en er alles aan doen om dat gevoel niet meer te hebben. Dit is ook waarom piekeraars zoveel stress ervaren en zo moe zijn. Die zijn constant een marathon aan het rennen om weg te komen van de spreekwoordelijke tijger die hen op wil eten.
Het is belangrijk om jezelf te leren begrijpen. Welke boodschap wil ik overbrengen, welk gedrag vertoon ik nu en zorgt ervoor dat mijn boodschap overkomt zoals ik het bedoel? Als je gedrag niet overeenkomt met wat je wilt communiceren, bereik je niet wat je wilt bereiken. Je communicatie is dan niet effectief en hoe zonde van je tijd (en energie) is dat?!
Daarnaast kan het ook erg leuk zijn om jezelf te leren kennen op deze manier. Zo ga je steeds meer begrijpen waarom je doet wat je doet, ga je meer voelen wat je daarvan vindt en is verandering mogelijk! Zo ga je van het overkomt me naar ik kies hoe ik hiermee om ga.
Hoera het is mislukt!
Vraag jezelf eens af: mag ik leren van mijzelf? Dat is namelijk nog wel het allerbelangrijkste om verandering mogelijk te maken. Als iets niet gelijk de eerste keer goed is gegaan, mag je dan van jezelf opstaan en het weer opnieuw proberen? Of blijf je liggen en krijg je er nog wat zweepslagen van jezelf overheen?
Hoe verander je ongewenst gedrag?
Kijk eerst even naar het plaatje hieronder. Dit is het leerproces waar je doorheen gaat. Dit proces is een fijne tool om toe te passen op alle processen in je leven die je wilt veranderen. Daarnaast heb je een schrift nodig om jouw proces in te noteren. Waarom? Zodat je hier later op terug kan kijken en kan zien welke resultaten je inmiddels hebt behaald. Ook is uit onderzoek gebleken dat we beter onthouden als we het opschrijven en zien.
FASE 1: Bewustwording
Allereerst is het dus belangrijk om open te staan voor verandering. Als je dit met een dubbel gevoel gaat doen, kan je het net zo goed niet doen. Het is dan niet belangrijk genoeg voor je hersenen om te begrijpen dat je hier wèl iets mee wilt doen. En weet je wat je hersenen dan horen (Yo, we gaan nu iets doen, maar je hoeft hier helemaal niks van op te slaan hoor. Zo! Dat is nog eens zonde je proces! Wees daarom een O.E.N. (Open, Eerlijk en Nieuwsgierig). Dit is van belang om nieuwe processen aan te kunnen leren.
FASE 2: Uit de comfort zone
Oké dus je bent nu een O.E.N. and ready to make a change! Fantastisch! Fase 2 is wel het moeilijkst. Dit is omdat je eigen gedrag hier ècht duidelijk wordt. Ken je de uitspraak Fake it until you make it? Dit komt voort uit het idee ik wil het proberen en ik ga het doen totdat ik het voel!
Op het moment dat je gedrag gaat veranderen, kan het voelen alsof je de sleutels van een vrachtwagen krijgt met aanhanger waar een hijskraan op staat en deze moet verplaatsen. Dit kan weerstand oproepen. En met weerstand bedoel ik je wilt vluchten (bekijk het maar!!!!), vechten (hoe kan je dit nou van me vragen?!) of bevriezen (ehh…..). Maar zie dit gevoel als iets positiefs. Het betekent namelijk dat je aan het veranderen bent!!
Het onderzoek:
Vraag jezelf met compassie af en noteer:
- Wat is de situatie?
- Hoe voel(de) ik mij hierbij?
- Welke gedachtes horen hierbij?
- Welk gedrag liet ik zien?
- Welke gedrag zou ik de volgende keer willen laten zien?
- Hoe ga ik dit toepassen?
- Uitproberen!
FASE 3: Successen vieren
Je hebt ondertussen situaties genoteerd en het is tijd om terug te kijken. Waarom is dit belangrijk? Hoe meer je deze successen viert, hoe meer zelfvertrouwen je krijgt. Dit zelfvertrouwen heb je nodig om het nieuw aangeleerde gedrag een feit te maken. Hoe meer jij geloofd > hoe meer het werkelijkheid is voor jouw hersenen > hoe meer het een feit is.
FASE 4: Regie over jouw gedrag
Gefeliciteerd! Je zult nu achteraf merken dat je in een situatie gereageerd hebt op de manier die voor jou precies is wat je wilde. De uitkomst is nu wat je dacht. Je bent de meester geworden en hebt regie over jouw gedrag.
Hoe groot zijn die stappen en hoelang kost mij dit?
Effectief gedrag gaat over inzet. En dit is geen persoonlijke aanval, absoluut niet! Denk weer aan de cirkel van invloed waar we het hierboven over hadden. Je kan jezelf op een effectieve manier veranderen en een ander (mogelijk) beïnvloeden. Dus welk gewenst gedrag ga jij vertonen?
Stel: je kiest ervoor om een positieve dag te gaan beleven; hoe zou je dat dan kunnen doen? Uit onderzoek is bijvoorbeeld gebleken dat een glimlach op je gezicht zorgt voor de aanmaak van endorfine. Dit stofje stuurt een signaal naar je hersenen die vervolgens jouw hele zenuwstelsel laat weten: we zijn veilig dus kunnen ontspannen, het verlaagd stress en je wordt minder gevoelig voor pijn!
En zo zie je maar: je kan met kleine stappen al hele grote verandering tot stand brengen. Mocht je het lastig vinden om hier zelf mee aan de slag te gaan of loop je vast? Geef niet op, maar durf hulp te vragen. Wellicht dat iemand in jouw omgeving je kan helpen en anders ben ik er met alle liefde voor je! Als psychosomatisch coach weet ik wat het is om te onderzoeken, te leren en te slagen!
