Hoe kan je beter omgaan met stress? We worden in het dagelijks leven op veel verschillende manieren geconfronteerd met prikkels, bedreigingen of uitdagingen die stress kunnen oproepen. Lees in deze blog wat stress precies is, hoe het in het lichaam werkt en wat je ermee kan doen.
Wat betekent stress?
De term stress betekent ‘de druk of kracht die ergens op wordt uitgeoefend’. Denk aan een steen die je op een taart laat vallen. Deze taart ervaart stress kan ik je vertellen! Maar hoe zit dat dan in de psychologie? Hier verwijzen we naar de druk om aan te passen of ergens in te schikken. Het is dus een reactie op een gebeurtenis, persoon of combinatie van verantwoordelijkheden.
Hoe ontstaat stress?
Stress is gecompliceerd. Zoals Dick Swaab in het boek “Wij zijn ons brein” uitlegt: “Het is een combinatie van onze genetische achtergrond, factoren waaraan we hebben blootgestaan tijdens onze ontwikkeling in de baarmoeder en als jong kind. Al die factoren programmeren de activiteit van het stresssysteem voor de rest van ons leven.”
Dus als je weinig stress hebt ervaren tijdens de zwangerschap en het opgroeien, is jouw systeem anders ingericht dan wanneer je traumatische gebeurtenissen in jouw jeugd hebt meegemaakt. Deze fundering bepaald hoe scherp jouw alarmsysteem staat ingesteld.
Daarnaast bepaalt jouw karakter waar je gevoelig voor bent. Ik noem dat altijd ‘klittenband’. Wat blijft er aan jou plakken wat je belangrijk vindt? Bijvoorbeeld het gevoel van onrecht, er niet bij horen, etc.
Wat is trauma?
Dan even over trauma. Trauma kunnen grootse gebeurtenissen zijn als een sterfgeval of een ongeluk dat je mee hebt gemaakt. Maar wist je dat trauma ook kan opbouwen door langdurige stress? Als je systeem zich lange tijd onveilig voelt en constante stressreacties loslaat, wordt dit een reden voor aandacht. Denk weer even aan de betekenis van stress in de psychologie: een reactie op een gebeurtenis, persoon of combinatie van verantwoordelijkheden.
Hoe werkt stress in het lichaam?
Klamme handjes, niet meer na kunnen denken, willen vluchten etc. zijn stressklachten die je kunt opmerken. Maar wat gebeurt er voordat je dit zo ervaart? Het begint in de Hypothalamus (cruciaal voor overleving van de persoon) in de hersenen. Hier worden zenuwcellen geactiveerd die een stofje naar de Hypofyse (hormoonklier die een koppeling maakt tussen het zenuwstelsel en het hormonale systeem) stuurt. Zo wordt de bijnier geactiveerd om het stresshormoon Cortisol af te geven.
Hierdoor kunnen jouw hersenen en lichaam de stressvolle situatie doorstaan. Wat heel handig kan zijn bij gebeurtenissen waarin je in acuut gevaar bent. Bekijk hier wat Erik Scherder verteld over stress.
Maar wat nou als je dus een heel alert stresssysteem hebt die heftig reageert waardoor stress teveel wordt?
Waarom stress ik zoveel: de waakhond
Het kan je erg overvallen, zeker als het ‘stress zonder reden’ is. Misschien heb je anderen weleens horen zeggen: doe toch niet zo overdreven! Maar dat is het voor jouw lichaam helemaal niet! Het is alarmfase 1 van binnen!
Je kan het zien als een waakhond die al begint te blaffen bij het horen van de wind: fijn dat je ons alarmeert, maar dit is geen noodsituatie vriend! Maar wat doe je? Begin je tegen de hond te schreeuwen, verlaat je het huis, omdat je niet met het geblaf om kan gaan? Of ga je naar de hond toe om te zeggen dat het veilig is en hij kan stoppen met blaffen? Oftewel: het is heel belangrijk om jouw eigen systeem (de waakhond) op te merken, te herkennen en veiligheid te geven.
Alle zeilen om te overleven worden elke keer bijgezet. Naast dat je lichamelijk uitgeput kan zijn, vergt dit mentaal heel veel van je. Het is ook niet voor niks dat depressieve klachten gelinkt worden aan een overactief stresssysteem.
Dick Swaab: “Als de stress-as overactief is, kan er bij een stressvolle gebeurtenis in de omgeving zowel een teveel aan activatie van de Hypothalamus en aanmaak van cortisol gemaakt worden. Deze stoffen kunnen zo sterk op de hersenen inwerken dat een depressie het gevolg is.”
Wat is depressie?
Je trekt je terug, je hebt verminderde eetlust, nergens zin in. Waarom gebeurt dit toch? Dit zou evolutionair zo zijn ingericht om te kunnen focussen op (lichamelijk) herstel. Maar ook hierbij is het belangrijk om in de gaten te houden of dit je energie oplevert of kost.
Is het erg om in een drukke periode even rustiger aan te doen en wat vaker voor de tv te hangen om te ontspannen? Nee hoor! Maar het kan er op een gegeven moment voor zorgen dat je futloos blijft. Dan is het tijd om het tegenovergestelde te doen: expressie!
Ga dingen doen, ook al denk je mij niet bellen. Je merkt vanzelf dat het wat oplevert. Al begin je met een wandeling van 5 min., een douche, tandenpoetsen etc.
Beter omgaan met stress
Wat kan ik veranderen?!
Door te beginnen met jouw systeem in kaart te brengen, leer je te begrijpen hoe het werkt. Daardoor wordt het voorspelbaar. En dan wordt het interessant: je gaat zien wat er gebeurt, je kan er wat van vinden en er anders mee leren omgaan.
Zo leer je de duur en heftigheid van de reactie verminderen. Dit is een leerzaam proces en zet je zo in je kracht! Zo pak je de regie op je reactie en wordt je niet meer overspoelt door jouw stresssysteem.
Wat is hiervoor nodig?
Leef je in constante stress? Of heb je iets traumatisch meegemaakt en ervaar je na een maand nog steeds stressreacties? Dan is het zinvol om psychische hulp te zoeken. Je systeem staat nog steeds op overleven, ondanks dat het gevaar al voorbij is. Door hier bewust mee bezig te zijn, kan je tegen je lichaam en hersenen zeggen: “Het is voorbij. We zijn weer veilig.”
Afhankelijk van jouw stresssysteem, zijn hier prachtige en laagdrempelige oplossingen voor die jou kunnen helpen. Hier heb ik zelf hele praktische oefeningen voor die je jouw leven lang kan inzetten!
Wat kan ik nu al doen?
- Schrijf het van je af: alles waar je stress van ervaart
- Praat met iemand waar je veiligheid ervaart om te ‘ventileren’
- Ademhalingsoefeningen
- Ga wandelen of ontspannend sporten (niet te intens)
- Ga liggen, span je spiergroepen per onderdeel intens aan (bijvoorbeeld je handen) en ontspan
- Bekijk onderstaande blog voor meer inspiratie:
Is gezond leven wel haalbaar? 5 tips – Bureau Kopzorg
Zit je stress-emmer al te vol? Dan is het wellicht goed om dit met een professional te bespreken. Afhankelijk van jouw behoefte kan dit met de huisarts, praktijkondersteuner of een coach zijn. Met handvatten, om jezelf beter te leren kennen en de controle terug te krijgen, kan je het verwerkingsproces versnellen en (ernstige) herhaling voorkomen. Geloof me: dit gaat je zoveel opleveren! Gun jezelf minder stress. Je kan het!
